Tổ yến có thể được phân loại về cơ bản theo 3 nhóm dựa vào: Nguồn gốc, màu sắc và kích cỡ

1- Phân loại theo nguồn gốc

Tổ Yến Hoang/Trong Ðộng (Wild/Cave Nest)

Hai loài yến thường sống trong các hang động là loài yến Fuciphaga (Dân gian gọi là yến hàng) và yến Maxima (yến tổ đen). Nhưng chỉ có loại tổ yến của yến hàng là được biết dưới tên Wild/Cave Nest (Yến Hoang/Trong Ðộng) trên thị trường. Có thể vì do tính chất nguy hiểm của việc lấy tổ yến trong hang động nên loại tổ yến này thường có giá cao nhất so với các loại tổ yến khác trên thị trường. Tổ yến trong động, với những điều kiện tự nhiên trong động, thường có hình dạng giống như 1 cái chén, thân dầy và chân cứng. Hình dạng tổ giống như chén sẽ giúp bảo vệ trứng hoặc yến non không bị các loài vật khác ăn mất và thời tiết. Chân tổ yến cần cứng để có thể gắn chặt vào tường vì các hang động thường có độ ẩm cao. Tổ yến loại này được tìm thấy ở Việt Nam, Thái Lan, Malaysia và Indonesia.

Tổ Yến Trong Nhà (House Nest)

Tổ Yến của loài yến Esculanta là loại tổ yến thường thấy ở các nhà nuôi yến. Nhiều người vẫn nghĩ rằng Yến Nhà là yến có thể nuôi được nhưng trong thực tế chúng ta chỉ có thể dựa vào kỹ thuật xây dựng và thiết kế để dẫn dụ chim yến vào nhà làm tổ chứ không thể cho chúng ăn như kiểu nuôi gà công nghiệp. Việc nuôi Yến đòi hỏi vốn đầu tư rất lớn, thời gian dụ yến lâu dài và đặc biệt là không thể cho Yến ăn bằng thức ăn nhân tạo do bản chất chim Yến hoang đã và chỉ có thể bắt công trùng khi đang bay. Tùy theo màu sắc tổ yến,tổ yến trong nhà thường là trắng ngà, chất lượng tổ yến phụ thuộc theo khu vực có thức ăn nhiều cho chim tìm mồi ? tổ yến có chất lượng ,tổ yến to và dày như tổ yến ở gò công động,thức ăn của chim yến là những con trùng bay như muỗi , rày , ...v.v..., tổ yến có thể được thu hoạch từ 1-4 lần một năm.chim yến sinh sản quanh năm

2- Phân loại theo màu sắc

Lý do tại sao tổ yến có màu khác nhau vẫn còn là một đề tài tranh luận. Theo dân gian Việt Nam người ta tin rằng những con chim yến già hoặc chim Yến trong mùa thức ăn thiếu phải dùng máu của mình hòa cùng nước bọt để xây tổ. Điều này lý giải cho mầu sắc đỏ hoặc hồng cũng như độ nở kém của Yến huyết so với Bạch yến. Tuy nhiên nhiều giả thuyết về điều kiện nhiệt độ, độ ẩm hoặc thức ăn của Yến tạo ra Yến huyết vẫn đang được nghiên cứu. Ngoài ra khi tổ Bạch yến được làm trên các vách đá có màu đỏ và thấm nước rỉ ra từ các khe đá cũng tạo ra màu đỏ của tổ Yến. Tuy nhiên loại Yến huyết do vách đá này có độ nở khi ngâm nước tương đương với Bạch yến (tức 7 – 9 lần)

Huyết Yến (Blood Nest)

Ðây là loại tổ yến có màu đỏ tươi và là loại có giá cao nhất trong số các màu vì hiếm hoi và có nhu cầu tiêu thụ cao. Không phải cơ sở sản xuất nào cũng có loại tổ yến này. Và nếu có đi chăng nữa thì loại huyết yến cũng chỉ có thể thu hoạch 1-2 lần trong năm với tỉ lệ rất nhỏ mà thôi. Số lượng Huyết Yến và Hồng Yến chiếm chưa đầy 10% tổng sản lượng tổ yến trên thị trường thế giới. Người ta cho rằng màu đỏ của Yến Huyết là do trong quá trình làm tổ, chim yến không tiết đủ nước bọt nên đã dùng máu của chính nó để trộn lẫn với nước bọt xây tổ.

Hồng Yến (Pink Nest)

Giống như Huyết Yến về giá cả và sự hiếm hoi, Hồng yến có màu cam nhưng màu sắc có thể thay đổi từ màu vỏ quýt đến màu vàng lòng đỏ trứng gà. Màu càng đậm thì giá càng cao.

Bạch Yến (White Nest)

Bạch Yến là loại tổ yến thông dụng nhất trên thị trường. Mỗi năm có thể thu hoạch 3-4 lần. Số lượng Bạch Yến (bao gồm cả 3 loài yến kể trên) bán trên thị trường thế giới chiếm khoảng 90% tổng số lượng tổ yến trên thị trường..

3- Phân loại theo kích cỡ

• Quan (To, khoảng 10g trở lên)
• Thiên (Ở trên cao, tổ trắng, từ 8 – 10g)
• Bài (Yến nhỏ hơn 6- 7g)
• Địa (Nằm dưới cùng của vách núi, đen, bẩn)
• Vụn (Tổ yến bị vỡ do khai thác hoặc vận chuyển)

Ngày nay trên thị trường đã có quá nhiều cửa hàng yến, người tiêu dùng rất khó lựa chọn và có phần thiếu sự tin tưởng, thông thường các kênh mua bán cho người ăn yến thường xuyên vẫn thông qua mối quan hệ quen biết và sự tin tưởng theo thời gian

Theo tôi các bạn hãy chú ý đến các yếu tố sau đây

a) Nguồn gốc yến thuộc địa phương nào ( Quảng nam, Bình thuận, Đà nẵng, Khánh hòa, Sài gòn, Tiền giang, Kiên giang v v)

b) Yến đảo hay yến nhà, thực ra lượng yến đảo đến tay người tiêu dùng là rất ít, và thường bị đẩy giá cao hoặc có yếu tố lợi dụng uy tín để bán hàng, và hàm lượng dinh dưỡng giữa 2 loại này thì cũng một 9 một 10 theo các nhà khoa học.

c) Kích cỡ: khi yến đã làm vệ sinh thì họ phải ngâm nước cho mềm ra, rồi nhặt sạch các chất dơ khỏi sợi yến, sau đó xếp lại trong một cái khuôn hình tổ yến chờ cho yến khô lại một cách tự nhiên. Về lý thuyết thì tổ lớn hay bé dều có thể xử lý qua công đoạn này, thâm chí tạo hình bất kỳ, vì vậy đừng kỳ vọng quá vào kích cỡ tổ

Hãy cẩn trọng xem tổ là tổ nguyên hay không( tức là người ta ngâm mềm từng tổ riêng để làm sạch, sau đó lại xếp lại tổ nào đúng nguyên tổ đó) bằng cách xem các thớ của sợi yến có còn nguyên gần như tổ tự nhiên hay không, thông thường là thớ ngang, khá đều, và khá dày

Loại khác là người ta gom tất cả các sợi yến vụn của quá trình làm sạch rồi xếp lại thành hình, sợi yến nhỏ hơn, rối, không theo phương cố định

d) Màu sắc: tôi không bàn đến yến huyết vì hiện nay có rất ít, hoặc không tin tưởng về nguồn gốc của nó, cũng như vô tình giá quá cao mà hàm lượng dinh dưỡng cũng không hơn loại thông thường trên cơ sở khoa học

Tổ yến trắng thông thường có màu hơi ngà, màu đều, tự nhiên

Một số có màu sắc trắng sáng hơn màu ngà, nhưng là màu trắng tự nhiên, không quá trắng, hãy cẩn trọng với màu quá trắng, có thể có tạp chất hoặc hóa chất tẩy rửa.